Hondenpoep

Dé grootste ergernis in de openbare ruimte is hondenpoep. De basis voor de ergernis is dat het plezier van de een, en de overlast voor de ander is. Hondenpoep veroorzaakt overlast zoals het bevuilen van speelplekken voor kinderen en van recreatiegebieden, geuroverlast en viezigheid aan de schoenen. Bij koeien kunnen parasieten in hondenpoep abortussen veroorzaken. 

http://www.youtube.com/watch?v=RxWoOsoXWuo

Hondenpoep wordt door gemeenten geregeld in de APV. De gemeenten doen hun handhaving op grond van de APV. 

In de landelijke wetgeving is geen specifieke regelgeving opgenomen over hondenpoep. De gemeente (i.c. de gemeenteraad) op grond van artikel 147 van de Gemeentewet plaatselijke regels maken aangaande hondenpoep in de vorm van een gemeentelijke verordening als onderdeel van de 'Algemene plaatselijke verordening' (APV).

Met de Wet Bestuurlijke Boete Overlast in de openbare ruimte (BBOOR), neergelegd in de artikel 154 van de Gemeentewet, heeft een gemeenten een zelfstandige bevoegdheid om op te kunnen treden tegen veel voorkomende en overlastveroorzakende, lichte overtredingen, van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en de afvalstoffenverordening (Asv). De gemeentelijke verordening heeft dan veelal een aantal elementen:

• Verbieden dat een hond losloopt en aanwijzen van gebieden waar een hond wél mag loslopen
• Verplichting tot het onmiddellijk verwijderen van poep van het dier en aanwijzen van plaatsen waar deze opruimplicht níet geldt
• Het plaatsen van speciale afvalbakken voor het deponeren van hondenpoep
• Het verplichten tot het bij zich dragen van opruimmiddelen zoals plastic zakjes.

Normaal gesproken heeft een gemeentelijke verordening een hoofdstuk over dieren. Het onderwerp 'hondenoep' betreft daarmee niet alleen honden maar ook paarden en katten. Zelfs het hoeden van schapen binnen stedelijk gebied, valt met een dergelijke veralgemenisering onder de gemeentelijke verordening. De VNG heeft een model voor een dergelijke verordening tegen betaling digitaal beschikbaar. 

Aangezien voor honden in stedelijk gebied voorzieningen (i.c. hondentoilet) aangelegd kunnen worden waar ze hun behoefte kunnen doen, moet in voorkomend geval hierin worden voorzien in de gemeentelijke verordening. 

Hieronder staan als voorbeeld twee artikelen uit de APV van 2012 van de gemeente Rotterdam. 

Artikel 2:57 Loslopende honden

1. Het is de eigenaar of houder van een hond verboden die hond te laten verblijven of te laten lopen:

1. op een voor het publiek toegankelijke en kennelijk als zodanig ingerichte kinderspeelplaats, zandbak of speelweide of op een andere door het college aangewezen plaats;
2. binnen de bebouwde kom op de weg indien de hond niet is aangelijnd; of
3. op de weg indien die hond niet is voorzien van een halsband of een ander identificatiemerk dat de eigenaar of houder duidelijk doet kennen.

2. Het in het eerste lid, onderdeel b, gestelde verbod geldt niet op door het college aangewezen plaatsen.

3. De in het eerste lid, onder a en b, gestelde verboden zijn niet van toepassing op de eigenaar of houder van een hond:

1. die zich vanwege zijn handicap door een geleidehond of sociale hulphond laat begeleiden; of
2. die deze hond aantoonbaar gekwalificeerd opleidt tot geleidehond of sociale hulphond.

Artikel 2:58 Verontreiniging door honden

1. Degene die zich met een hond op een openbare plaats begeeft is verplicht ervoor te zorgen dat de uitwerpselen van die hond onmiddellijk worden verwijderd.

2. Het eerste lid is niet van toepassing op de eigenaar of houder van een hond

1. die zich vanwege zijn handicap door een geleidehond of sociale hulphond laat begeleiden; of
2. die deze hond aantoonbaar gekwalificeerd opleidt tot geleidehond of sociale hulphond.

3. Het bepaalde in het eerste lid is niet van toepassing op door het college aangewezen plaatsen.

4. Het college kan ontheffing verlenen van de in het eerste lid gestelde verplichting.

In dit voorbeeld is de tekst specifiek gericht op honden. Artikel 2:58 lid 3 zegt dat voor voorzieningen zoals een hondentoilet, de verplichting om direct te verwijderen niet van toepassing is. Verder is in de APV van Rotterdam opgenomen dat de verboden niet gelden voor de bezitters (c.q. gebruikers) van sociale hulphonden en geleidehonden. Dat is veelal zo. Als de verordening wordt veralgemeniseerd voor dieren, dan kan het evenwel noodzakelijk zijn om de gebieden waar dieren vrij mogen lopen of de plaatsen waar de opruimplicht niet geldt, per diersoort te specificeren.

Hieronder een voorbeeld van de gemeente Amersfoort. De kaart geeft voor een deel van de stad aan welke verplichtingen gelden voor honden. De kaart is beschikbaar via de website van de gemeente Amersfoort.

Ook andere gemeenten zetten het beleid met kaarten op hun website, bijvoorbeeld de gemeente Oosterhout.

Bron: www.oosterhout.nl

Met duidelijke kleuren is aangegeven wat waar is toegestaan. De gemeente Oosterhout vat het beleid samen met drie heldere regels:

• Honden aan de lijn: In heel de gemeente Oosterhout moeten honden buiten aan de lijn, met uitzondering van de losloopgebieden
• Opruimplicht: De opruimplicht wil zeggen dat de hondenbezitter verplicht is de poep van de hond direct op te ruimen. Deze regel geldt in heel de gemeente Oosterhout met uitzondering van de uitlaatplaatsen en losloopgebieden. De volle zakjes kunnen worden gedeponeerd in de hondenpoepbakken, andere afvalbakken of de eigen container voor restafval (grijs)
• Geen honden bij kinderspeelterreinen: Op alle kinderspeelplaatsen, sportterreinen en bij scholen is het verboden voor honden.

Paarden

Ook paarden veroorzaken overlast, zelfs het paard van Sinterklaas. In de APV uit 2012 van Rotterdam is de volgende bepaling opgenomen:

Artikel 5:33: Rij- en trekdieren op het strand

1. Het is verboden zich met rij- of trekdieren op het strand te bevinden gedurende de door het college daartoe aangegeven perioden of tijden.
2. In bijzondere gevallen kan het college ontheffing verlenen van het in het eerste lid gestelde verbod.

In de toelichting op dit artikel van de APV wordt gesteld dat het doel is om de overlast door uitwerpselen van paarden en pony's op het strand tegen te gaan. Terzijde: een ander doel is om de veiligheid voor strandbezoekers te vergroten. Ook voor andere dieren kunnen in voorkomend geval aparte bepalingen in de gemeentelijke verordening worden opgenomen. 

Bebouwde kom

Vrijwel zonder uitzondering geldt dat honden binnen de bebouwde kom niet los mogen lopen. De grenzen van de bebouwde kom worden bepaald door de gemeenteraad. 

Uit jurisprudentie blijkt dat de bebouwde kom bepaald wordt door de concentratie van woningen en daarmee is niet de begrenzing conform de Wegenverkeerswet maatgevend. Een plaatsnaambord met de aanduiding 50 km of 30 km is dus niet bepalend. Zie jurisprudentie van 25 november 2009. 

De plaatselijke situatie zal moeten worden beoordeeld om te bepalen of wel of niet sprake is van de bebouwde kom. Uit jurisprudentie blijkt dat de Afdeling naast de aard en omvang van het te beoordelen gebied mede de aard van de omgeving en de afstand tot een dorpskern bepalend laat zijn of wel of niet sprake is van bebouwde kom. Daarbij is de plaats van het bord 'Einde bebouwde kom' niet bepalend maar de aard van de omgeving (zie jurisprudentie 19 november 2008). Daarbij dient men zich te realiseren dat bebouwde kom niet is gedefinieerd (zie ook jurisprudentie 25 mei 2011). 

Handhaving

De Gemeentewet is de basis voor handhaving van overtredingen. De Wet Bestuurlijke Boete Overlast in de openbare ruimte (BBOOR), neergelegd in de artikelen 154b ev. van de Gemeentewet, geeft gemeenten een zelfstandige bevoegdheid om op te kunnen treden tegen veel voorkomende en overlastveroorzakende, lichte overtredingen, van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en de afvalstoffenverordening (Asv).

Artikel 154 van de Gemeentewet bepaalt dat bij overtredingen van verordeningen boetes gemeenten boetes mogen opleggen. Deze straffen worden meestal opgelegd door het OM, de politie of een boa. Politie en boa's kunnen voor OM-feiten niet zelf een strafbeschikking uitvaardigen. Ze kunnen ze wel aanleveren aan het OM. Ze hebben wel de bevoegdheid om zelf politiestrafbeschikkingen uit te vaardigen. Voor wat betreft de bijzonder opsporingsambtenaar (BOA)  geldt dit alleen voor bepaalde feiten.

Het handvat voor het opleggen van boetes door het OM wordt gegevens door het zogeheten 'Feitenboekje' (+ erratum). Daarin staat per soort overtreding aangegeven wat de boete is. In onderstaand fragment uit het  'Feitenboekje' (+ erratum) staan de boetes die betrekking hebben op de hond.

Het Feitenboekje wordt jaarlijks aangepast.

In het ontwerp van de openbare ruimte zal met honden en andere dieren rekening gehouden moeten worden. In landelijke gebieden met veel ruimte, zal dit eenvoudig zijn. In drukbevolkte gebieden, woonwijken en ook binnensteden, zal de nadruk liggen op zowel voorzieningen als op preventie en handhaving. 

http://www.youtube.com/watch?v=8kzyA46vWdo

Voorzieningen

De meest voorkomende voorzieningen voor honden staan hieronder.

• Losloopgebieden:  Losloopgebieden zijn speciaal aangewezen en gemarkeerde stroken of bosgebieden, waar de hond vrij mag lopen en de uitwerpselen niet opgeruimd hoeven te worden. De losloopgebieden kunnen van dien aard zijn dat ze niet schoongemaakt (kunnen) worden. Om dan vervuiling te voorkomen, verzoekt de beheerder om de hond eerst zijn behoefte te laten doen alvorens naar de losloopgebieden te gaan. 
• Hondenuitlaatstroken: Dat is vergelijkbaar met losloopgebieden. Het verschil is dat hier de uitwerpselen wel opgeruimd moeten worden door de beheerder
• Hondentoilet: Bij een hondentoilet moet onderscheid worden gemaakt in twee soorten:
  • een gebied met een zandige ondergrond waar honden hun behoeften kunnen doen. Veelal geldt hier een opruimplicht. Als er een opruimplicht geldt, zijn er meestal ook houders met daarin zakjes voor de uitwerpselen. Ook worden deze zakjes wel aangeboden via de milieustraat.  Als er geen opruimplicht geldt, moet er bij het ontwerp van het hondentoilet rekening worden gehouden met periodiek opruimen
  • een voorziening waarin de gevulde zakjes met uitwerpselen gedeponeerd kunnen worden. Ook hierin kunnen ruwweg twee varianten worden onderscheiden:
    • de afvalbak variant: dan moet de afvalbak periodiek worden geleegd.
    • De riool variant: dan komen de zakjes vanzelf in het riool terecht (zie foto). Er Er hoeft dus geen periodieke leging plaats te vinden. 

Als er zakjes aanwezig moeten zijn bij het hondentoilet, dan moet er in het beheer rekening worden gehouden met het aanvullen daarvan. Uiteraard geldt voor alle voorzieningen dat regulier beheer noodzakelijk is. Voor het opruimen van hondenpoep, kan de beheerder een zogeheten 'hondenpoepzuiger' inzetten. Hondentoiletten komen nauwelijks nog voor. Ze zijn achterhaald door de andere voorzieningen die beter werken

• Bordjes: Hierbij moet worden gedacht aan verbods- en gebodsbordjes. De bebording moet aansluiten bij de regels in de gemeentelijke verordening (APV). Ook moet de bebording eenduidig zijn. Er mag geen aanleiding ontstaan voor discussie bij verbalisering. Met het plaatsen van bordjes zal ook meegenomen moeten worden dat de bordjes periodiek onderhoud nodig hebben. Dat betreft dan zowel schoonhouden als eventuele vernielingen. 

Bij het ontwerp van de voorzieningen voor de honden moet rekening worden gehouden met onder andere

• Beschikbare ruimte: een minimale omvang 
• Omgeving: factoren zijn zichtbaarheid, mogelijk geuroverlast, hinder door spelende honden, nabijheid van scholen, horeca en andere voorzieningen
• Hondenpoepzakjes: aanwezig van deze zakjes zal het naleefgedrag vergroten. Periodieke controle of er nog zakjes aanwezig zijn, is dan wel noodzakelijk
• Natuur: kwetsbare natuur nabij een hondentoilet is minder wenselijk
• Vee: koeien kunnen besmet raken met een parasiet die in uitwerpselen van honden kan zitten. Dat is de 'neospora caninum'. Als de koe hiermee besmet raakt, neemt de kans op spontane abortussen toe. 

http://www.youtube.com/watch?v=HNT1XBOvcds

Bij het ontwerp van voorzieningen, maatregelen en beleid kan men uitgaan van de vier 'v's:

• Voorlichting: hondenbezitters moeten geinformeerd worden over de voorzieningen en de boetes
• Voorzieningen: er moeten voorzieningen zijn die passen bij het aantal hondenen bij de aard van de gebieden 
• Verbalisering: de verbalisering moet in de gemeentelijke verordening worden geregeld
• Verantwoording: de hondenbezitters moeten op hun verantwoordelijkheid worden aangesproken.

Een 'V'  die er niet bij staat, is de 'V' van verlichting. Door het NSVV is een stroomschema gemaakt om te helpen bij de beleidskeuzes of verlichting van het hondenuitlaatgebied gewenst kan zijn: 'Stroomschema hondenuitlaatgebied' (NSVV, 2011).

Preventie en voorlichting

Het beste beheer begint bij preventie. Voor effectieve preventie is bewustwording en betrokkenheid van de hondenbezitters noodzakelijk. Voorlichting kan goed via buurtorganisaties. Er zijn fraaie voorbeelden van voorlichtingsfolders op internet beschikbaar. Enkele voorbeelden: 

• Gemeente Assen: 'Regels voor het uitlaten van honden in Assen' (2013, flyer)
• Gemeente Den Haag: 'Voortgangsnota hondenbeleid 2011 - 2012' (2013)
• Gemeente Deventer: 'Honden uitlaten' (2013, flyer)
• Gemeente Velsen: 'Hondenflyer' (2014)
• Gemeente Waalwijk: 'Hondenbeleid ' Opgeruimd uitlaten'' (2013)

http://www.youtube.com/watch?v=RKpxwSxaMts

Handhaving

Voor de handhaving op het beleid, ligt de basis in de gemeentelijke verordening. De boetes staan in het 'Feitenboekje' (+ erratum).

http://www.youtube.com/watch?v=w4_TNPNl9vc

Opruimen

Voor het opruimen van hondenpoep kan naast het aloude 'handwerk' ook een machine worden ingezet: de hondenpoepzuiger. Deze machines zijn er in allerlei maten, uitvoeringen en van diverse merken.

Foto: Theo Krins

Foto: Buzzybeeforum

Foto: Noordhollandsdagblad.nl

http://www.youtube.com/watch?v=3vb-_5Yfh9c

Melden

Veel gemeenten hebben tegenwoordig een digitaal meldpunt waar meldingen aangaande de openbare ruimte kunnen worden gedaan. Zo kan ook overlast door hondenpoep worden gemeld. In dit voorbeeld is het meldpunt van de gemeente Den Haag te zien.

Monitoring

Door periodiek te meten wat de kwaliteit is van de openbare ruimte, wordt inzichtelijk of het beleid en de uitvoering daarvan tot het gewenste resultaat leiden. Voor de monitoring wordt vaak gebruik gemaakt van 'beeldkwalitiet'. Aan de hand van plaatjes wordt bepaald of wordt voldaan aan het gewenste beeld. Enkele rapporten van de resultaten van monitoring staan hieronder:

• Gemeente Amsterdam, stadsdeel Oost: 'Kwaliteitsrapportage openbare ruimte voorjaar 2013' (2013)
• Gemeente Enschede:
  • 'Kwaliteitscatalogus Enschede (2011, Oranjewoud)
  • 'Kwaliteitsmeting openbare ruimte 2010' (2011, Oranjewoud)
• Gemeentre Hattem: 'Kwaliteitscatalogus beheer en onderhoud openbare ruimte' (2009, door PLAN terra)
• Gemeente Veere (2012): Kwaliteitscatalogus gemeente Veere 2012
• Gemeente Velsen (2013): Leefbaarheidsmonitor 2013

De bovenstaande rapporten geven een breder beeld dan alleen hondenpoep. Voor de beeldkwaliteit wordt gebruik gemaakt van de methodiek van beeldkwaliteit. CROW heeft deze methodiek ontwikkeld. Dat is hiervoor de standaard in Nederland. 

Een voorbeeld van de voortang in monitoring is hieronder opgenomen. Dit fragment is afkomstig uit Voortgangsnota hondenbeleid 2011 - 2012 (2013) van de gemeente Den Haag.

Hondenpoep heeft duidelijk raakvlakken met duurzaamheid. Hondenpoep is onhygiënisch.

Voor koeien kan hondenpoep schadelijk zijn. Bacterieën in de uitwerpselen kunnen bij koeien de kans op een spontane abortus veroorzaken.

http://www.youtube.com/watch?v=Px9inmQl8Gg

Daarom verschijnen bij boerderijen steeds meer bordjes om te waarschuwen tegen loslopende honden. 

Verder schijnt het mogelijk te zijn om energie uit hondenpoep te halen.

http://www.youtube.com/watch?v=HTBW4acN68M

In Leeuwarden wordt het systeem toegepast.

http://www.youtube.com/watch?v=j8qvchrb4is

Hondenbelasting is bedoeld om de kosten die het gevolg zijn van hondenpoep, te betalen. Echter, niet alle gemeenten heffen hondenbelasting. De gemeente is vrij om dit zelf te bepalen. De hondenbelasting varieert in Nederland van 30 tot circa 130 euro per hond. Hondenbezitters stellen dat de hondenbelasting verdwijnt in de algemene middelen in plaats van aan te wenden voor de honden. Voer voor discussie.

De kosten die worden veroorzaakt door hondenpoep kunnen in de volgende groepen worden onderverdeeld:

• Beleid maken: periodiek wordt er beleid gemaakt en/of bijgesteld. Dit zijn kosten voor de gemeente. Hiertoe kan ook de afhandeling van klachten worden gerekend. Ook het maken van kaartmateriaal en digitaal beschikbaar maken, leidt tot kosten
• Voorzieningen en beheer: voorzieningen zoals hondentoiletten moeten worden aangelegd en onderhouden. Ook zal de daar aanwezige hondenpoep periodiek verwijderd moeten worden. Dat kan handmatig of met een machine zoals een 'poepzuiger'. Voor het opruimen van de uitwerpselen is normaal gesproken door de afdeling 'beheer' een route gemaakt van de plekken die worden schoongemaakt en een schema voor het moment van schoonmaken. 
• Onder de voorzieningen kan ook bebording worden gerekend voor de plaatsen waar honden niet hun behoefte mogen doen of aangelijnd moeten zijn
• Handhaving: gemeenten mogen overtredingen van de gemeentelijke verordening (ook wel APV genaamd) beboeten. De onderdelen voor de kosten van handhaving zijn op hoofdlijnen: 
  • Het salaris van de toezichthouder
  • Backoffice en aansturing
  • Communicatiemiddelen algemeen
  • Vervoersmiddelen
  • Kosten voor de invordering
  • Kosten van bezwaar en beroep.

Hondenbelasting

Artikel 226 van de Gemeentewet geeft gemeenten de mogelijkheid om hondelbeassting te hebben. In 2012 hebben 292 gemeenten in totaal 61 miljoen euro aan hondenbelasting geind. Hondenbelasting mag alleen worden geïnd als de gemeente hiervoor een vastgestelde verordening heeft. Zoals ook bij andere gemeentelijke verordeningen het geval is, stelt de gemeenteraad de verordening vast. In zo'n verordening kan worden geregeld:

•  aantal honden waarvoor belasting moet worden betaald
• tarieven voor de eerste hond en eventueel nog andere honden.

In de verordening kan ook worden geregeld dat voor bepaalde honden een vrijstelling van de belasting wordt gehanteerd. denk daarbij aan hulphonden, politiehonden en honden voor bewaking van terreinen.

Enkele voorbeelden van 'verordeningen hondenbelasting' :

• Gemeente Eindhoven (2014)
• Gemeente Heiloo (2014)
• Gemeente Landgraaf (2014)

De hondenbelasting is een discussiepunt omdat niet alle hondenbelasting wordt aangewend voor de bestrijding van de kosten door honden.

http://www.youtube.com/watch?v=4Spiv-h47m4

http://www.youtube.com/watch?v=CnBABCp2ptg

http://www.youtube.com/watch?v=u-YlBYb-1io

Gelukkig kan over hondenbelasting ook humor worden gemaakt.

http://www.youtube.com/watch?v=vU_nRl4W5Og

Een overzicht van de verschillende tarieven voor hondenbelasting die in Nederland worden gehanteerd, is hier te vinden. In 2010 heeft het Minsterie van Binnenlandse Zaken en Koninksrijksrelaties een 'Handreiking kostentoerekening leges en tarieven'  op laten stellen. Hierin worden handvatten gegeven om prijzen te berekenen. De handreiking geeft een rekenmethode met als uitgangspunt dat de rechten, heffingen en tarieven maximaal 100% kostendekkend mogen zijn. Het 'COELO' (Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden) publiceert jaarlijks de digitale COELO-atlas. De atlas bevat van alle gemeenten, waterschappen en provincies de tarieven voor het betreffende jaar. Hierin is ook te vinden wat de tarieven voor de hondenbelasting zijn. 

Verbod op hondenbelasting

In januari 2013 heeft de Hoge Raad een uitspraak gedaan over hondenbelasting. De uitspraak komt er op neer dat de gemeente geen relatie hoeft te leggen tussen de opbrengst van de belasting en de kosten die de gemeente moet maken. Met andere woorden: de belasting mag hoger zijn dan de kosten. Zie hier de uitspraak van de Hoge Raad. 

Hondenpoep leidt tot verdeeldheid tussen de bezitters van honden en de andere mensen. De discussie betreft dan de overlast en ook de kosten voor het opruimen (via de hondenbelasting) maar ook de overlast van honden op plekken waar kinderen spelen.

http://www.youtube.com/watch?v=xI1XtkL8Fj4

http://www.youtube.com/watch?v=v8-0EYh97Lo

Er zijn creatieve ideeën om de veroorzakers van overlast op te sporen:

http://www.youtube.com/watch?v=P0pDQwZReTg

Door middel van een programmatische aanpak werkt de gemeente Oosterhout aan het bestrijden van hondenpoep. Ze noemen dat de KAKaanpak. 

Uitwerpselen zijn niet prettig als ze onder de schoen belanden. juist omdat ze zo slecht zichtbaar zijn, is in de hondenpoep trappen snel gebeurd. Hier is in Voorschoten een creatieve oplossing voor bedacht. 

https://www.youtube.com/watch?v=q_oYaov4AdM

www.coelo.nl: Centrum voor Onderzoek van de Economie van Lagere Overheden

www.crow.nl: CROW is een onafhankelijke kennisorganisatie op het gebied van infrastructuur, openbare ruimte en verkeer & vervoer

www.dierenbescherming.nl: Organisatie voor bescherming van dieren (niet alleen honden)

www.hondenpoep.be: Belgische website met uiteenlopende informatie over hondenpoep

www.hulphond.nl: Website van de organisatie die zorgt voor opleiding van hulphonden

www.kakaanpak.nl: programma van de gemeente Oosterhout over hondenpoep te bestrijden

www.positiefhondenbeleid.nl: Website waar hondenbezitters bijdragen aan een positief beleid ten aanzien van honden

www.stadswerk.nl: Stadswerk is de vereniging voor mensen die actief zijn op gebied van de leefomgeving